Islamitische filosofie

Islamitische filosofie – Inleiding
De Islamitische filosofie en de Christelijke filosofie zijn het op bepaalde gebieden met elkaar eens, omdat zij beide theïstisch zijn en enkele Bijbelse wortels met elkaar delen. Beide stellen dat het bovennatuurlijke bestaat en dat wonderen plaatsvinden. Bedachtzame moslims zijn het grotendeels eens met de woorden van J.P. Moreland en William Lane Craig in "Philosophical Foundations for a Christian Worldview" (oftwel “Het filosofische fundament voor een Christelijk wereldbeeld”).¹ Dit kan vergeleken worden met de behandeling van de Islamitische filosofie van Oliver Leaman in "An Introduction to Classical Islamic Philosophy" (oftewel “Een inleiding tot de klassieke Islamitische filosofie”).²

De Islamitische filosofie wordt door Hammuda Abdalati als volgt samengevat: "Het geloof in engelen komt voort uit het Islamitische principe dat kennis en waarheid niet volledig begrensd worden door alleen de zintuiglijke kennis en de zintuiglijke waarneming."³

Islamitische filosofie - Tradities
In de geschiedenis van de Islamitische filosofie vinden we enkele belangrijke voorbeelden van Islamitische filosofen, die ernaar streefden zoveel mogelijk uit diverse andere filosofische tradities over te nemen: Al-Farabi (872–950), Avicenna (980–1037), Averroes (1126–1198) en Al-Ghazali (1058/1111).⁴

De Islamitische filosofen werden sterk beïnvloed door de Griekse filosofie. Zij probeerden deze te gebruiken om hun geloof te begrijpen, te verdedigen en te verspreiden. Maar hun theorieën voerden hen vaak weg van de orthodoxe Islamitische leer. Enkelen van hen geloofden bijvoorbeeld, in navolging van Aristoteles, dat de materiële wereld eeuwig was, al beweerden zij dat deze wereld alleen bestond omdat God haar tot ontstaan had gebracht. Anderen ontkenden de lichamelijke opstanding en vervingen deze door een voortgaand bestaan van de ziel. Weer anderen stelden een “vervangend lichaam” voor dat er uitzag als het oorspronkelijke lichaam, maar toch anders was. De meeste filosofen waren voorstanders van het idee dat God een Noodzakelijk Wezen was (een wezen dat niet niet kan bestaan) en dat de wereld voor haar bestaan afhankelijk was van God.⁵

Het Kalam Kosmologisch Argument voor het bestaan van God werd ontwikkeld door Islamitische filosofen en wordt tegenwoordig geprezen en gebruikt door Christelijke filosofen. Het kosmologische argument is de redenering die van een schepping naar een Schepper leidt. “Dit argument redeneert, a posteriori, van gevolg naar oorzaak en is gebaseerd op het principe van causaliteit. Dit principe stelt dat elke gebeurtenis een oorzaak heeft, of dat elk ding met een begin een oorzaak heeft. Het Kalam (Arabisch voor “eeuwig”) argument is een horizontale (lineaire) vorm van het kosmologische argument: het universum is niet eeuwig en dus moet het een Oorzaak hebben gehad. Die oorzaak moet God zijn. Dit argument heeft een lange en eerbare geschiedenis onder Islamitische filosofen als Alfarabi, Al Ghazali en Avicenna. Enkele scholastische filosofen hebben dit argument ook gebruikt, met name Bonaventura.”⁶

Sommige Islamitische filosofen begaven zich ook in het mysticisme. Rahman beweert dat een groot gedeelte van de Islamitische filosofische traditie van de orthodoxe Islam afviel, maar werd behouden en voortgezet in het Soefisme, een semi-mystieke sekte van de Islam.

Al geloven sommige traditionalistische moslims dat dergelijke uitstapjes in de filosofie van nature conflicteren met de Koran en de Hadith, geloven vele anderen dat dergelijke pogingen om de Islam met filosofische middelen uit te leggen en te verdedigen volkomen gepast zijn (al zouden zij niet kunnen instemmen met alle conclusies van de Islamitische filosofen).

Islamitische filosofie – Het bovennatuurlijke erkend
De Islamitische filosofie beargumenteert dat er entiteiten bestaan buiten de natuurlijke wereld; de bevestiging van het bestaan van God illustreert bijvoorbeeld dat de Islam de voorkeur geeft aan het bovennatuurlijke boven het naturalisme. De Islam bevestigt verder het bestaan van de menselijke geest na de dood en het bestaan van engelen en djinns.

Abdalati schrijft: “De ware moslim gelooft ook in de engelen van God. Zij zijn puur geestelijke en prachtige wezens wier aard geen voedsel of drank of slaap nodig heeft. Zij hebben geen enkele lichamelijke verlangens of materiële behoeften. Zij brengen hun dagen door in dienst van God. Er zijn er zeer velen en elk van hen is een bepaalde plicht opgedragen... Het geloof in engelen komt voort uit het Islamitische principe dat kennis en waarheid niet volledig begrensd worden door alleen de zintuiglijke kennis en de zintuiglijke waarneming...”⁷

Door het bestaan van engelen te erkennen, zinspeelt Abdalati ook op de Islamitische kijk op de epistemologie: niet alle dingen kunnen geweten worden aan de hand van de menselijke zintuigen, noch kunnen we de bestaanswereld begrenzen door wat onze zintuigen waarnemen.

Islamitische filosofie – Leven na de dood en de opstanding
Het geloof in een laatste oordeel is fundamenteel voor de Islam en impliceert noodzakelijkerwijs een geloof in een leven na de dood. De moslims erkennen verder de lichamelijke opstanding uit de dood (al ontkennen zij dat Jezus stierf en weer uit de dood werd opgewekt). “Hebben zij niet ingezien dat Allah, Die de hemelen en de aarde schiep... macht heeft de doden te doen herleven? Ja, inderdaad, Hij heeft macht over alle dingen” (Koran 46:33). “En hij [de ongelovige mens] zet Ons verhalen voor en vergeet zijn eigen ontstaan. Hij zegt: 'Wie kan de [droge] beenderen doen herleven als zij vergaan zijn?' Zeg: 'Hij, Die hen voor de eerste keer schiep zal hen doen herleven; Hij heeft kennis van de gehele schepping'” (36:78–79).

Islamitische filosofie – Wonderen
Het verhaal van de Islam begint wanneer Mohammed goddelijke visioenen ontvangt en met de engel Gabriël communiceert, waarmee een acceptatie van het bovennatuurlijke wordt aangegeven. De Koran bevestigt inderdaad dat de profeten in de oudheid vele wonderen verrichtten. Kijk bijvoorbeeld eens naar deze passages over Mozes:

(Farao) antwoordde: "Als gij inderdaad met een teken zijt gekomen breng het naar voren als gij tot de waarachtigen behoort." Hij (Mozes) wierp zijn stok neder en ziet, het was duidelijk een slang. En hij haalde zijn hand tevoorschijn en ziet, zij was wit (geworden) voor de toeschouwers. (7:106–108)

Hij [Mozes] antwoordde: "Werpt gij [eerst]." En toen zij wierpen, betoverden zij de ogen der mensen en deden hen vrezen en toonden hun grote toverkunst. En Wij bezielden Mozes en zeiden: "Werp uw stok neder" en ziet, deze slokte al hetgeen zij getoverd hadden op. Zo werd de waarheid bevestigd en bleek wat zij deden ijdel te zijn. (7:116–118)

Dan zonden Wij Mozes en zijn broeder Aäron met Onze tekenen en een duidelijk gezag. (23:45; zie ook 7:106–108)

Wanneer Allah zal zeggen: "O Jezus, zoon van Maria, gedenk Mijn gunst aan u en uw moeder. . .toen gij de blinden en de melaatsen door Mijn gebod hebt genezen en de doden opgewekt; en toen Ik de kinderen Israëls er van weerhield, (u te doden), toen gij met duidelijke tekenen tot hen kwaamt... (5:110)

Leer meer!